Μελάνωμα
Συμπτώματα και θεραπεία σε κάθε στάδιο
Συντάχθηκε από την Δερματολόγο - Αφροδισιολόγο Πανουτσοπούλου Ιωάννα και τον Γενικό Χειρουργό Κουζανίδη Νικόλαο στις 27 Ιουνίου 2019
Ελέγχθηκε από την Ιωάννα Βλάσση και την επιστημονική ομάδα doctoranytime
Τι είναι το μελάνωμα
Το μελάνωμα αποτελεί έναν από τους καρκίνους του δέρματος. Δημιουργείται από άτυπα μελανοκύτταρα, τα οποία είναι τα κύτταρα που παράγουν τη χρωστική στο δέρμα, στα μαλλιά και στα μάτια μας. Αυτά τα κύτταρα ευθύνονται επίσης για το σχηματισμό των σπίλων.
Το μελάνωμα μπορεί να σχηματιστεί στο δέρμα, από το τριχωτό της κεφαλής έως τις παλάμες και τις πατούσες, καθώς και σε μη εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές όπως η στοματική κοιλότητα.
ΜΕΛΑΝΩΜΑ
Υπάρχουν 4 τύποι μελανώματος. Οι 3 αναπτύσσονται σε βάθος χρόνου, ενώ ο 4ος αναπτύσσεται ραγδαία και έχει συνήθως κακή πρόγνωση.
Τύπος 1: Επιφανειακώς επεκτεινόμενο μελάνωμα- είναι ο συχνότερος τύπος μελανώματος σχεδόν το 70% του συνόλου, εμφανίζεται κυρίως σε νέους.
Τύπος 2: Μελάνωμα επί κακοήθους φακής (lentigo maligna)- εμφανίζεται κυρίως σε φωτοεκτεθειμένες περιοχές σε ηλικιωμένους ανθρώπους συνήθως.
Τύπος 3: Μελάνωμα των άκρων (πέλματα, παλάμες, νύχια)- δεν παρουσιάζεται συχνά σε λευκούς.
Τύπος 4: Οζώδες μελάνωμα (η πιο επιθετική μορφή)- αποτελεί το 10-15% των περιπτώσεων και συνήθως όταν διαγιγνώσκεται είναι σε προχωρημένο στάδιο. Μπορεί να έχει μπλε, λευκή, γκρι, ροζ χροιά ή χροιά στο χρώμα του δέρματος (η κλινική εικόνα μπορεί εύκολα να σε ξεγελάσει).
Ο καρκίνος του δέρματος μπορεί να δώσει μεταστάσεις σε άλλα όργανα του σώματος, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και επιτεύξιμη ταυτόχρονα η πρόληψη της νόσου.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία έρευνας στις ΗΠΑ, το μελάνωμα αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο σε νεαρές γυναίκες ηλικίας μεταξύ 25-30 ετών και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο σε γυναίκες μεταξύ 30-35 ετών.
Αίτια και παράγοντες κινδύνου για μελάνωμα
Το μελάνωμα είναι κατά κύριο λόγο απόρροια του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος, αλλά μπορεί να οφείλεται σε κληρονομικά, γονιδιακά αίτια. Οι πιο σημαντικοί αιτιολογικοί και ταυτόχρονα παράγοντες κινδύνου είναι:
Η έκθεση στον ήλιο
Η υπεριώδης ακτινοβολία (UVA, UVB) μπορεί αποδεδειγμένα να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος. Ένας από τους τύπους που προκαλεί είναι και το μελάνωμα. Πολύ επικίνδυνη είναι η διαλείπουσα και απότομη έκθεση στον ήλιο (π.χ. άνθρωποι από τη Σκανδιναβία πολύ λευκοί που εκτίθενται απότομα στον ήλιο και καίγονται), ενώ και η έκθεση κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία αυξάνει πολύ τον κίνδυνο και λειτουργεί σωρευτικά.
“Το δέρμα έχει μνήμη: Θυμάται την έκθεση στον ήλιο από τη βρεφική ηλικία, καθώς και όλα τα ηλιακά εγκαύματα. Λίγος ήλιος την ημέρα μπορεί να οδηγήσει σε πολλές ώρες έκθεσης συνολικά στη ζωή σου. Συνεπώς, η επίδραση του ήλιου είναι αθροιστική.”
Η κληρονομικότητα
Περίπου 1 στους 10 ασθενείς που διαγιγνώσκονται με μελάνωμα έχουν 1 συγγενή πρώτου βαθμού με ιστορικό της νόσου. Οι ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό έχουν περίπου 50% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν μελάνωμα σε σχέση με τα άτομα χωρίς ιστορικό.
Τα γονίδια
Μία μετάλλαξη στο γονίδιο BRAF έχει ενοχοποιηθεί για συσχέτιση με το μελάνωμα. Το μελάνωμα που σχετίζεται με οικογενειακά αίτια είναι το p53.
Το ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα
Ασθενείς που πάσχουν από AIDS ή λέμφωμα, έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ή χημειοθεραπεία ή έχουν εκτεθεί υπερβολικά στον ήλιο έχουν αυξημένο κίνδυνο για μελάνωμα.
Ατομικό ιστορικό μελανώματος
Αν στο παρελθόν έχεις ξαναπαρουσιάσει μελάνωμα διατρέχεις μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσεις εκ νέου.
Εφαρμογή σολάριουμ (solarium)
Το τεχνητό μαύρισμα είναι ο βασικότερος και ίσως ο πιο άμεσος τρόπος πρόκλησης μελανώματος. Αν έχεις κάνει σολάριουμ έστω και μία φορά σε ηλικία κάτω των 35 ετών, οι πιθανότητες να νοσήσεις αυξάνονται κατά 75%. Αν έχεις κάνει σε οποιαδήποτε ηλικία για 10 φορές σολάριουμ στη ζωή σου, ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 34%.
“Στην Αυστραλία και στη Βραζιλία το σολάριουμ έχει απαγορευθεί σε όλες τις ηλικίες, ενώ και στις ΗΠΑ απαγορεύεται πλέον η χρήση του σε άτομα κάτω των 18 ετών.”
Το χρώμα του δέρματος
Οι ξανθοί και ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν και επιπλέον, πρέπει να είναι ακόμα πιο προσεκτικοί με την έκθεσή τους στον ήλιο.
Συμπτώματα μελανώματος
Συμπτώματα δεν εμφανίζονται πάντα στο μελάνωμα. Μία ένδειξη μπορεί να είναι κάποια ελιά που ματώνει. Σε αρχικά στάδια η ελιά είναι σαν όλες τις άλλες. Το 20-30% των μελανωμάτων προέρχονται από προϋπάρχουσες ελιές, ενώ το 70-80% δημιουργούνται σε υγιές δέρμα.
Για να είναι επίφοβη μια ελιά θα πρέπει να είναι ασύμμετρη ή τα όριά της να είναι ασαφή ή η διάμετρος να είναι πάνω από 6 χιλιοστά, να υπάρχει ανομοιομορφία στο χρώμα ή αν αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και δε μοιάζει με τις υπόλοιπες (ασχημόπαπο- ugly duckling sign).
Οι σπίλοι συνήθως είναι ακίνδυνοι. Ωστόσο, τα άτομα που έχουν πάνω από 100 ελιές στο σώμα τους έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν μελάνωμα. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται σε έναν ή και περισσότερους άτυπους σπίλους (ελιές). Γι΄αυτό και είναι τόσο σημαντικό να γνωρίζεις το σώμα σου και τα σημάδια του και να αναγνωρίσεις εγκαίρως οποιαδήποτε αλλαγή. Τσέκαρε το ABCDE των σπίλων σου (γνωστό ως αλφαβήτα του μελανώματος) για σημάδια μελανώματος και αν κάτι από αυτά σε ανησυχεί, επικοινώνησε με το δερματολόγο σου.
Α- Asymmetry
Η ελιά που παρουσιάζεις δεν είναι συμμετρική. Δηλαδή αν την “κόψεις” στη μέση η μία πλευρά διαφέρει από την άλλη.
Β- Border
Τα όριά της δεν είναι σαφή. Μπορεί να έχει προεξοχές, γωνίες, σημεία πιο έντονα και να εκτείνεται σε ασύμμετρο σχήμα.
C-Colour
Το χρώμα της δεν είναι ίδιο σε όλη την επιφάνεια. Όταν υπάρχει πολυχρωμία ή σε κάποια σημεία είναι αποχρωματισμένη, κόκκινη, λευκή ή μπλε θα πρέπει να εξεταστεί από δερματολόγο.
D- Diameter
Η διάμετρός της είναι μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά. Συνήθως οι ακίνδυνοι σπίλοι είναι μικρότεροι σε διάμετρο από αυτή τη διάσταση.
E-Evolving
Αναπτύσσεται και αυξάνεται σε μέγεθος. Αν μια ελιά που έχεις αναπτύσσεται ή αυξάνει σε μέγεθος με το χρόνο, εξετάσου από έναν δερματολόγο. Οποιαδήποτε αλλαγή στο σχήμα, στο μέγεθος, στο χρώμα, στην υφή, ένα σύμπτωμα όπως φαγούρα ή αιμορραγία θα πρέπει να σε ανησυχήσει.
Εικόνες και φωτογραφίες μελανώματος
Διάγνωση, σταδιοποίηση και μεταστάσεις μελανώματος
Το μελάνωμα μπορεί να διαγνωστεί με απλή δερματοσκοπική εξέταση από τον αρμόδιο γιατρό που είναι ο δερματολόγος. Είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωση, γι’ αυτό κρίνεται σκόπιμο να κάνεις μία χαρτογράφηση και στη συνέχεια, κάθε χρόνο μία εξέταση σπίλων για να εντοπιστούν τυχόν αλλαγές ή ύποπτα σημάδια στο σώμα σου.
Αφού γίνει η αρχική διάγνωση από το δερματολόγο, ο οποίος προγραμματίζει τη λήψη βιοψίας δέρματος, η βιοψία αποστέλλεται στον παθολογοανατόμο, για να διαγνωστεί ο ακριβής τύπος του μελανώματος και το βάθος του, ώστε να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία. Ο γενικός χειρουργός αναλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση της βλάβης ή του λεμφαδένα που έχει προσβληθεί, ώστε να γίνει στη συνέχεια, η σταδιοποίηση.
Τα στάδια του μελανώματος είναι 5. Οι πρώιμες μορφές είναι σταδίου 0 και 1. Στο στάδιο 0, ο καρκίνος είναι μη διηθητικός και δεν έχει προχωρήσει πέρα από την επιδερμίδα. Στο στάδιο 1, ο καρκίνος έχει εισχωρήσει μέσα στη δερμίδα, ωστόσο ο όγκος είναι μικρός και δεν υπάρχουν σημεία που δείχνουν υψηλό κίνδυνο μετάστασης σε παρακείμενους λεμφαδένες ή εσωτερικά όργανα.
Στο στάδιο 2, οι όγκοι είναι τοπικοί, συνήθως μεγαλύτεροι από 1 χιλιοστό σε βάθος και δεν υπάρχουν ενδείξεις υψηλού κινδύνου μετάστασης σε παρακείμενους ιστούς. Μπορεί να είναι μέσου ή υψηλού κινδύνου μελανώματα. Στα στάδια 3 και 4 το μελάνωμα έχει κάνει μετάσταση και σε άλλα όργανα του σώματος.
“Προσοχή γιατί το μελάνωμα δεν αφορά μόνο το δέρμα του κορμού ή των άκρων, αλλά μπορεί να παρουσιαστεί και κάτω από τα νύχια, στον οφθαλμό και στα χείλη.”
Θεραπεία και αντιμετώπιση μελανώματος
Η θεραπεία που πρέπει να ακολουθήσει ο ασθενής καθορίζεται βάσει του αποτελέσματος της ιστολογικής εξέτασης. Επίσης, η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται και από το σημείο του σώματος που έχει εμφανιστεί το μελάνωμα. Δηλαδή αναλόγως αν το μελάνωμα είναι στον κορμό ή στα άκρα μπορεί να ακολουθηθεί άλλο θεραπευτικό πρωτόκολλο.
Πάντα εφαρμόζεται χειρουργική εκτομή σε υγιή όρια 2-3 εκατοστά από την ήδη εξαιρούμενη περιοχή και αφαίρεση του φρουρού λεμφαδένα. Αν ο αδένας αυτός δεν έχει προσβληθεί συνήθως δεν εφαρμόζεται κάποια επιπλέον χειρουργική αφαίρεση. Αν έχει προσβληθεί συνιστάται επιπλέον αφαίρεση των λεμφαδένων και των προσβεβλημένων οργάνων, καθώς επίσης χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί ανοσοθεραπεία. Μετά το αποτέλεσμα της βιοψίας κι έχοντας στα χέρια μας τα αποτελέσματα των αξονικών και αιματολογικών αποτελεσμάτων, γίνεται και η σταδιοποίηση της νόσου.
Μετά το χειρουργείο απαιτείται παρακολούθηση της εξέλιξης για 10 χρόνια. Αρχικώς, συνιστάται επανέλεγχος κάθε 3 μήνες για τον πρώτο χρόνο, στη συνέχεια κάθε 6 μήνες για τα επόμενα 2 χρόνια και τελικά, ανά χρόνο. Ο γιατρός θα σε ενημερώσει κάθε πότε πρέπει να πηγαίνεις για επανέλεγχο και παρακολούθηση.
“Άτομα που έχουν διαγνωστεί με μελάνωμα θα πρέπει να είναι σε διαρκή επαγρύπνηση γιατί έχουν αυξημένες πιθανότητες συγκριτικά με τον υπόλοιπο πληθυσμό να παρουσιάσουν μελάνωμα και σε άλλο σημείο του σώματος τους.”
Κόστος θεραπείας μελανώματος
Στο κόστος της θεραπείας για το μελάνωμα συμπεριλαμβάνεται η κλινική εξέταση με δερματοσκόπηση από τον αρμόδιο γιατρό που είναι ο δερματολόγος, καθώς και η χαρτογράφηση για την εξέλιξη της πορείας των σπίλων στο δέρμα. Αν χρειαστεί περαιτέρω έλεγχος, θα σε παραπέμψει ο θεράπων γιατρός σου.
Μέσο κόστος και εύρος τιμών
Μέσο κόστος επίσκεψης
Από
γιατρούς
Εύρος τιμών για όλες τις περιοχές
Συμβουλές για την πρόληψη μελανώματος
Το μελάνωμα στις περισσότερες περιπτώσεις μπορείς τόσο να το προλάβεις όσο και να το αποφύγεις. Γι’ αυτό ακολούθησε τις παρακάτω συμβουλές και απόλαυσε το καλοκαίρι και τον ήλιο υπεύθυνα και σωστά!
Φόρα πάντα το αντηλιακό σου
Ακόμα και κατά τους χειμερινούς μήνες η αντηλιακή προστασία στα άτομα που εκτίθενται είναι απαραίτητη. Αν έχεις ανοιχτόχρωμο δέρμα ή μάτια είναι άκρως επιβεβλημένη και τους 12 μήνες του έτους.
Απόφυγε την έκθεση στον ήλιο κατά τις ώρες 10-5
Το καλοκαίρι ο ήλιος κατά τις συγκεκριμένες ώρες καίει όσο ποτέ άλλοτε. Γι’ αυτό, και επειδή οι βλάβες που μπορεί να σου προκαλέσει μπορεί να είναι ανεπανόρθωτες, απόφυγε να πηγαίνεις για μπάνιο εκείνες τις ώρες. Φυσικά, τα παιδιά πρέπει απαραιτήτως να τηρήσουν αυτή τη συμβουλή, ανεξαρτήτως χρώματος δέρματος και να φορούν μακριά μπλούζα με αντηλιακή προστασία, καπέλο με γείσο και γυαλιά ηλίου. Τα νεογέννητα μέχρι 6 μηνών πρέπει να αποφεύγουν εντελώς την έκθεση στον ήλιο.
Το καλοκαίρι φόρα γυαλιά ηλίου και καπέλο
Το αντηλιακό από μόνο του δεν αρκεί. Προστάτεψε τα πιο ευαίσθητα σημεία του σώματός σου που δεν καλύπτεις με αντηλιακό. Τα γυαλιά ηλίου μπορούν να σε προστατέψουν από την υπεριώδη ακτινοβολία, ενώ και το καπέλο προσφέρει επαρκή κάλυψη από τον ήλιο.
Μην αμελείς την ετήσια χαρτογράφηση
Οι σπίλοι μπορεί να παρουσιάσουν αλλαγές ακόμη και σε διάστημα ενός έτους, γι’ αυτό, αρκεί ένας έλεγχος κάθε χρόνο (εκτός κι αν ο δερματολόγος σου συστήσει κάτι διαφορετικό) για να προλάβεις στην αρχή της οποιαδήποτε ύποπτη βλάβη.
Κάνε αυτοεξέταση μια φορά το μήνα
Έλεγξε το σώμα σου για τυχόν νέα σημάδια από την κορυφή ως τα νύχια κάθε μήνα.
Μισή ώρα πριν και 2 ώρες μετά
Αυτές είναι οι στιγμές που πρέπει να εφαρμόζεις το αντηλιακό σου πριν εκτεθείς στον ήλιο. Εφάρμοσέ το σε όλη την επιφάνεια του δέρματός σου μισή ώρα πριν βγεις έξω και ανανέωσέ το κάθε 2 ώρες ή αν κολυμπήσεις ή ιδρώσεις πολύ.
Μύθοι και αλήθειες για το μελάνωμα
Το μελάνωμα το παθαίνουν μόνο οι ανοιχτόχρωμοι.
Η αλήθεια είναι πως είναι πράγματι πιο συχνό στους ανοιχτόχρωμους ανθρώπους, ωστόσο δεν είναι αδύνατο να το συναντήσει κανείς και σε σκουρόχρωμους. Η μελανίνη που έχουν οι σκουρόχρωμοι άνθρωποι τους προστατεύει. Ωστόσο, συγκεκριμένες πρακτικές μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο σε όλους. Επίσης, μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν και όσοι έχουν ανοιχτόχρωμα μάτια, καθώς είναι πιο ευαίσθητα στην επίδραση του ήλιου.
Αν έχω μελάνωμα θα το καταλάβω αμέσως.
Η αλήθεια είναι πως δυστυχώς το μελάνωμα δεν μπορείς να το καταλάβεις εύκολα. Υπάρχουν μάλιστα και σημεία του σώματός σου που δεν έχεις τη δυνατότητα να τα δεις (π.χ. πλάτη). Γι’ αυτό είναι σημαντικό και ο/η σύντροφός σου να ελέγχουν το σώμα σου για τυχόν αλλαγές και αν εντοπίσουν κάτι να σε ενημερώσουν. Επίσης, ακόμα πιο βασική είναι η ετήσια χαρτογράφηση των σπίλων σου και η δερματοσκόπηση από το δερματολόγο σου.
Το μελάνωμα θεραπεύεται πάντα.
Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική. Η μοναδική περίπτωση που η πρόγνωση είναι καλή είναι στην περίπτωση που η διάγνωση γίνεται έγκαιρα και η αφαίρεση σε υγιή όρια. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η πρόγνωση δεν είναι και τόσο καλή.
Συχνές ερωτήσεις για το μελάνωμα
Ναι, είναι δυνατόν να συμβεί αυτό. Ένας σπίλος που εκτίθεται στον ήλιο και μεγαλώνει με τον καιρό μπορεί να εξελιχθεί σε μελάνωμα. Δηλαδή μπορεί από απλός σπίλος να μετατραπεί σε δυσπλαστικό. Ο δυσπλαστικός σπίλος είναι ουσιαστικά ένα στάδιο πριν το μελάνωμα, γι’ αυτό και θέλει ιδιαίτερη προστασία και άμεση αφαίρεση.
Ναι, αν δεν έχει γίνει σωστή εκτομή την πρώτη φορά. Γι’ αυτό θα πρέπει να ξαναφαιρεθεί σε υγιή όρια. Η εκτομή ενός σπίλου συνιστάται να γίνεται με νυστέρι σε υγιή όρια. Αν ο σπίλος αφαιρεθεί σωστά και καλά σε υγιή ιστό, τότε ο ασθενής δεν θα έχει πρόβλημα.
Το προσδόκιμο ζωής εξαρτάται από το στάδιο της νόσου και από τον τύπο του μελανώματος. Όταν διαγνωστεί σε αρχικό στάδιο το προσδόκιμο ζωής στην πενταετία ανέρχεται στο 98%, αν έχουν προσβληθεί και λεμφαδένες είναι στο 64% και αν υπάρχουν μεταστάσεις σε άλλα όργανα στο 23%.
Οι συχνότερες μεταστάσεις που δίνει το μελάνωμα είναι στο συκώτι και στον εγκέφαλο. Ωστόσο, μπορεί να μετασταθεί και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος.
Ρώτα τους ειδικούς μας
Βρες απαντήσεις στα θέματα υγείας που σε απασχολούν. Υπόβαλε την ερώτησή σου ανώνυμα και οι ειδικοί μας θα σε βοηθήσουν.
Θα σε ενημερώσουμε με email μόλις απαντήσει κάποιος ειδικός.
Παρουσιάστηκε άγνωστο σφάλμα, αλλά το διορθώνουμε. Παρακαλούμε προσπάθησε ξανά.
Υποβάλεις την ερώτησή σου ανώνυμα
Ελέγχουμε την ερώτηση σου και την στέλνουμε σε ειδικούς του doctoranytime
Ενημερώνεσαι για την ερώτησή σου
Αν καταχωρήσεις το email σου, θα σε ενημερώσουμε όταν ένας ειδικός απαντήσει στην ερώτησή σου
Βλέπεις τις απαντήσεις
Όταν η ερώτησή σου λάβει μια απάντηση, θα την δημοσιεύσουμε στις σχετικές ενότητες του doctoranytime
-
Επιτρέπονται
Η αναλυτική περιγραφή του ιατρικού σου προβληματισμού
Οι σύντομες και εύστοχες ερωτήσεις, ώστε οι ειδικοί να μπορούν να απαντήσουν όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρα
-
Δεν επιτρέπονται
Οι ονομαστικές αναφορές σε άτομα
Τα αιτήματα τιμών για υπηρεσίες
Η δημοσίευση προσβλητικού ή υβριστικού περιεχομένου