Κρίση πανικού

Τι είναι η κρίση πανικού

Η κρίση πανικού αποτελεί μια υποκατηγορία διαταραχής άγχους. Είναι ένα αιφνίδιο επεισόδιο άγχους που συνοδεύεται από σοβαρές ψυχοσωματικές αντιδράσεις. Ο φόβος αυτός δε βασίζεται σε κάποιον πραγματικό κίνδυνο ή προφανή αιτία. Ο πάσχων νιώθει ότι ξαφνικά χάνει τον έλεγχο της σκέψης και του σώματός του, ότι βιώνει κάποια καρδιακή προσβολή ή ακόμη και ότι πεθαίνει.

Ένα όχι αμελητέο ποσοστό ανθρώπων ανά τον κόσμο (11%) μπορεί να βιώσουν τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους κρίση πανικού. Όταν όμως το πρόβλημα συνεχίζεται και οι κρίσεις πανικού επιμένουν για μεγάλο διάστημα, τότε ίσως πρόκειται για διαταραχή πανικού.

Η ίδια η κρίση πανικού δεν είναι απειλητική για τη ζωή. Ωστόσο, μπορεί να επηρεάσει την ποιότητά της, καθώς πολύ συχνά το άτομο νιώθει το φόβο ότι μπορεί να ξανασυμβεί, με αποτέλεσμα να παγιωθούν αποφευκτικές συμπεριφορές και να επικρατήσει το φαινόμενο της κοινωνικής απόσυρσης, με επακόλουθη μείωση της λειτουργικότητας.

Οι υπάρχουσες θεραπείες είναι πολύ αποτελεσματικές και βοηθούν τον ασθενή να απαλλαγεί από τα δυσάρεστα συμπτώματα.

Η κρίση ή η διαταραχή πανικού εμφανίζεται συνήθως στην εφηβική ηλικία ή στη νεαρή ενήλικη ζωή. Τείνει να εκδηλώνεται συχνότερα σε γυναίκες.

Συμπτώματα κρίσης πανικού

Μία κρίση πανικού εκδηλώνεται συνήθως αιφνιδίως, χωρίς να έχει δώσει προειδοποιητικά σημάδια. Μπορεί να συμβεί οπουδήποτε και σε οποιαδήποτε στιγμή. Μπορεί να συμβεί όταν οδηγείς, όταν βρίσκεσαι ανάμεσα σε κόσμο σε εμπορικό κέντρο, όταν έχεις ένα meeting στη δουλειά, όταν περπατάς στο δρόμο ή ακόμη και στον ύπνο.

Τα επεισόδια κρίσης μπορεί να είναι μεμονωμένα ή να συμβαίνουν συχνά. Τα συμπτώματα γίνονται αμέσως έντονα και μπορεί να νιώσεις ξαφνικά έντονη κούραση και καταβολή.

Αυτά είναι τα βασικά συμπτώματα που μπορεί να νιώσει κάποιος κατά την κρίση πανικού:

• Ιδρώτας
• Πλάκωμα/πόνο στο στήθος
• Ταχυκαρδία
• Ταχύπνοια/βραδύπνοια
• Αίσθηση απώλειας ελέγχου
• Φόβος θανάτου
• Τρέμουλο
• Στεγνό στόμα
• Ρίγη
• Έξαψη
• Ναυτία
• Πονοκέφαλος
• Πόνος στο στομάχι
• Ζαλάδα/θολούρα
• Μούδιασμα
• Τάση για λιποθυμία
• Αίσθηση ότι χάνει την επαφή με την πραγματικότητα

Το πιο σύνηθες όμως σύμπτωμα μετά από μία κρίση πανικού είναι ο φόβος ότι θα ξανασυμβεί. Γι’ αυτό και πολύ συχνά, ο πάσχων μπορεί να αποφεύγει το μέρος όπου βίωσε την κρίση πανικού.

Διάγνωση κρίσης πανικού

Η διάγνωση της κρίσης πανικού τίθεται από τον ψυχίατρο. Αρχικώς, ο ειδικός θα ελέγξει αν η κρίσεις οφείλονται σε κάποιο παθολογικό αίτιο, όπως η θυρεοειδοπάθεια ή οι καρδιαγγειακές νόσοι. Απαραίτητο είναι να διενεργηθεί και μια σειρά αιματολογικών εξετάσεων (μέτρηση TSH, ηλεκτροκαρδιογράφημα κ.ά) για τον ίδιο λόγο αλλά και κλινική εξέταση.

Ο ειδικός ψυχικής υγείας θα πραγματοποιήσει ειδικά ψυχομετρικά τεστ και θα εκτιμήσει την ψυχική υγεία του ατόμου. Είναι σημαντικό να καταγραφεί και να ληφθεί υπόψιν το οικογενειακό και ατομικό ιστορικό του ασθενή, τυχόν φοβίες που έχει αλλά και γεγονότα στη ζωή του ασθενή που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν τα συμπτώματα κρίσεων πανικού.

Κρίση πανικού σε παιδιά και εφήβους

Η κρίση πανικού εντοπίζεται συχνότερα σε νεαρούς ενήλικες. Ωστόσο, η πρόσφατη βιβλιογραφία καταδεικνύει αυξημένα ποσοστά εμφάνισης και σε παιδιά και εφήβους. Η αναγνώριση και διαχείριση των κρίσεων σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα είναι συνήθως δύσκολη και χρονοβόρα, καθώς τα παιδιά είτε δυσκολεύονται πολλές φορές να αντιληφθούν και να εκφράσουν τι είναι αυτό που τους συμβαίνει, είτε μπορεί να ντρέπονται για αυτό και να προσπαθούν να το ξεπεράσουν μόνοι τους.

Στο πλαίσιο αυτό κλείνονται στον εαυτό τους, αποσύρονται από πολλές καταστάσεις που στο παρελθόν ήταν ευχάριστες για εκείνα, ενώ παράλληλα το έντονο άγχος που βιώνουν οδηγεί σε έκπτωση της λειτουργικότητάς τους σε ποικίλους τομείς της καθημερινής τους ζωής, όπως ο κοινωνικός και ο ακαδημαϊκός. Προκειμένου να μπορέσουν να διαχειριστούν τις κρίσεις αυτές ενδέχεται να καταφύγουν ακόμα και σε κατάχρηση ουσιών, ενώ παράλληλα μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα άλλων διαταραχών όπως η κατάθλιψη.

Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη παρέμβαση και θεραπεία θα βοηθήσει τους νέους να ανακουφίσουν τα συμπτώματα τους, να αναζητήσουν και να αναγνωρίζουν τις αιτίες εμφάνισης των κρίσεων αυτών και να ενισχυθούν κατάλληλα ώστε να προλάβουν και να τις διαχειριστούν έγκαιρα, σε περίπτωση υποτροπής.

Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού σε παιδιά και εφήβους παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά με τις κρίσεις που εμφανίζουν οι ενήλικες, ωστόσο η ένταση των συμπτωμάτων διαφέρει σε σημαντικό βαθμό.

• Ταχυκαρδία
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Εφίδρωση
• Τρέμουλο
• Ζαλάδα
• Αδυναμία
• Πόνος στη στήθος
• Δυσκολία κατάποσης
• Ναυτία και εμετός
• Μουδιασμένα χέρια και πόδια

Σε γνωστικό και συμπεριφορικό επίπεδο τα συμπτώματα μπορούν να έχουν και τις εξής μορφές:

• Αναίτιος φόβος
• Ειδικές φοβίες
• Άγχος υγείας, φόβος θανάτου
• Αίσθηση αποκοπής από το σώμα τους
• Απρόσμενα κλάματα
• Έκρηξη πανικού/υστερική συμπεριφορά
• Αποφυγή του περιβάλλοντος που συνέβη η κρίση πανικού

Τα παιδιά, όσο μικρότερα είναι, τόσο πιο δύσκολο είναι να εκφράσουν με λέξεις αυτό που νιώθουν. Οι γονείς πρέπει να παρατηρούν τη συμπεριφορά των παιδιών τους και σε περίπτωση που αυτά επιμένουν να απευθυνθούν σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να λάβουν μια εκτίμηση.

Πότε πρέπει να απευθυνθείς σε ειδικό ψυχικής υγείας για το παιδί σου;

Οι κρίσεις πανικού όταν επαναλαμβάνονται οδηγούν σε έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου. Μπορεί να παρατηρείς μεγάλες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού, ενώ πολλές φορές τα ίδια τα παιδιά εκφράζουν την επιθυμία να ζητήσουν βοήθεια.

Πρώτο βήμα αν ανησυχείς ως γονέας ότι το παιδί σου υποφέρει από κρίσεις πανικού είναι να απευθυνθείς στον οικογενειακό σας γιατρό ή παιδίατρο. Αφού ο γιατρός εξετάσει το παιδί και αποκλείσει τα παθολογικά αίτια των συμπτωμάτων του, θα παραπέμψει το παιδί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για μια ψυχολογική αξιολόγηση.

Οι κρίσεις πανικού σε παιδιά και εφήβους με την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση υποχωρούν και το παιδί αποκτά την κατάλληλη γνώση και εμπειρία ώστε να μπορεί να τις διαχειρίζεται αν επανέλθουν και πάλι.

Πρόληψη και επιπλοκές της κρίσης πανικού

Δεν υπάρχει τρόπος να προλάβεις μια κρίση πανικού. Συνιστάται, ωστόσο, να ασκείσαι και να βρίσκεις τρόπους να μειώσεις ή να ελέγχεις το άγχος σου. Επίσης, ένας τρόπος να προλάβεις την εξέλιξη μιας κρίσης πανικού σε διαταραχή είναι να συμβουλευτείς έναν επαγγελματία υγείας και φυσικά, να ακολουθήσεις ακριβώς τη θεραπεία που σου προτείνει.

Οι επιπλοκές βασίζονται κυρίως στην ποιότητα ζωής του ασθενούς και στην επιδείνωσή της. Το άτομο αποκτά προβλήματα στην καθημερινή του ζωή και γίνεται πιο επιρρεπές στην κατάθλιψη και σε αγχώδεις και άλλες ψυχολογικές διαταραχές. Επίσης, μπορεί να πυροδοτηθούν άλλες φοβίες, ακόμη και αυτοκτονικές τάσεις.

Συχνές ερωτήσεις για τις κρίσεις πανικού

Πόσο διαρκεί μια κρίση πανικού;

Συνήθως διαρκεί από 5 έως 20 λεπτά, αλλά τα συμπτώματα μπορεί να επιμένουν για μια ώρα ή περισσότερο σε κάποιες περιπτώσεις.

Είναι οι κρίσεις πανικού επικίνδυνες;

Αν και οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι τρομακτικές και πολύ δυσάρεστες, δεν είναι επικίνδυνες για τη σωματική υγεία και συνήθως δεν προκαλούν μακροχρόνια σωματική βλάβη.

Πώς να αντιμετωπίσω μια κρίση πανικού τη στιγμή που συμβαίνει;

Προσπάθησε να παραμείνεις ήρεμος/η, εστίασε στην αναπνοή σου, και θυμήσου ότι η κρίση θα περάσει σύντομα. Τεχνικές όπως η βαθιά αναπνοή, η χαλάρωση των μυών και η χρήση θετικών δηλώσεων μπορούν να βοηθήσουν.

Ποια η διαφορά μεταξύ κρίσης πανικού και αγχώδους διαταραχής;

Μια κρίση πανικού είναι ένα μεμονωμένο επεισόδιο έντονου φόβου ή άγχους. Η αγχώδης διαταραχή αναφέρεται σε μια συνεχή κατάσταση υπερβολικού άγχους ή φόβου που μπορεί να οδηγήσει σε επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού.

Υπάρχουν συγκεκριμένα γεγονότα που τις προκαλούν;

Οι κρίσεις πανικού μπορούν να προκληθούν από στρες, τραυματικές εμπειρίες, γενετική προδιάθεση, ορμονικές αλλαγές, κατάχρηση ουσιών ή προβλήματα ψυχικής υγείας όπως η αγχώδης διαταραχή.

Γιατί μου συμβαίνει πάντα όταν είμαι ήρεμος/η και όχι τη στιγμή που είμαι αγχωμένος/η;

Οι κρίσεις πανικού μπορεί να συμβούν απροσδόκητα, ακόμη και σε κατάσταση ηρεμίας και αυτό μπορεί να φαίνεται παράδοξο. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή υπάρχει υποσυνείδητο άγχος που δεν το έχεις αναγνωρίσει πλήρως, όταν διανύεις μια αγχωτική περίοδο γενικώς και μόλις χαλαρώσεις το σώμα σου αντιδρά έτσι στη συσσωρευμένη ένταση, όταν παρατηρούνται αλλαγές στη φυσιολογία του σώματός σου, δηλαδή όταν ξεκουράζεσαι ή ξαπλώνεις το σώμα σου έχει μειωμένη αρτηριακή πίεση ή επιβραδύνεται ο καρδιακός ρυθμός και εκλαμβάνονται από το σώμα ως σημάδια κινδύνου και αντιδρά με κρίση πανικού. Τέλος, ενδέχεται να σου συμβαίνει και ως απάντηση στο φόβο μήπως σε πιάσει πάλι κρίση πανικού.

Υπάρχει περίπτωση να μου συμβεί ξανά μια κρίση πανικού;

Ναι, συνήθως δεν συμβαίνει μόνο μία φορά. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να μειωθούν και να υποχωρήσουν από μόνες τους.

Γιατί μου συμβαίνει όταν έχω φάει; Μήπως να τρώω λιγότερο;

Κάποια άτομα αναφέρουν μια σύνδεση μεταξύ του φαγητού και της εμφάνισης μιας κρίσης πανικού. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να συμβαίνει αυτό. Οι πεπτικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα μετά το φαγητό, ενδέχεται να μεταβάλουν την καρδιακή συχνότητα ή ακόμη και να προκαλέσουν ήπια ζάλη, συμπτώματα τα οποία ενδέχεται να εκληφθούν ως σημάδια πανικού από το σώμα. Η απότομη αύξηση του σακχάρου στο αίμα κατά το γεύμα μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως άγχος, τρέμουλο ή ζάλη και αυτά να συνδεθούν στη συνέχεια με κρίση πανικού. Τέλος, όταν καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες φαγητού, το στομάχι ασκεί πίεση στο διάφραγμα και δυσχεραίνει την αναπνοή, δυσκολία η οποία πυροδοτεί άγχος και το άγχος κρίση πανικού.

Μπορούν τα φάρμακα να προκαλέσουν κρίση πανικού;

Ναι, είναι γεγονός ότι κάποια φάρμακα ενδέχεται να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν κρίσεις πανικού ως παρενέργεια. Αυτό εξαρτάται από τον οργανισμό. Τέτοια φάρμακα είναι τα διεγερτικά, τα φάρμακα για την ΔΕΠΥ, ορισμένα αντικαταθλιπτικά (SSRIs), κορτικοστεροειδή, αναβολικά στεροειδή, φάρμακα για το άσθμα και για τον θυρεοειδή. Όλα τα φάρμακα θα πρέπει να λαμβάνονται με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού και να ενημερώνεται άμεσα για τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες.

Πεθαίνω; Τι πρέπει να κάνω αν είμαι μόνος μου τη στιγμή της κρίσης πανικού;

Όχι, δεν πεθαίνεις. Δεν είναι επικίνδυνη κατάσταση η κρίση πανικού όταν σου συμβαίνει. Θα πρέπει να ακολουθήσεις οδηγίες για να ηρεμήσεις και να μειώσεις τα συμπτώματα που βιώνεις. Αναγνώρισε αρχικώς ότι πρόκειται για κρίση πανικού, πάρε βαθιές αναπνοές, καθησύχασε τον εαυτό σου, προσπάθησε να αποσπάσεις τον εαυτό σου από τα συμπτώματα, χρησιμοποίησε τεχνικές χαλάρωσης, ζήτα βοήθεια από γιατρό ή κάποιον φίλο ή συγγενή που εμπιστεύεσαι. Είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι οι κρίσεις πανικού συνήθως υποχωρούν από μόνες τους. Εάν οι κρίσεις είναι συχνές, μπορεί να είναι χρήσιμο να αναζητήσεις τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας για μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση.