Schizophrenia
Συμβουλές και τρόποι αντιμετώπισης
Written by Psychiatrist Απατάγγελο Δημήτριο and Psychiatrist Κλωνιζάκη Μάρκο on 20 June 2019
Reviewed by Ioanna Vlassi from our scientific team
Τι είναι η σχιζοφρένεια
Σχιζοφρένεια είναι μία πολύ σοβαρή ψυχική διαταραχή που αποτελεί μια μορφή ψύχωσης και περιλαμβάνει διαφορές στον τρόπο που κάποιος σκέφτεται, νιώθει και δρα. Συχνά οι ασθενείς με σχιζοφρένεια δυσκολεύονται να αντιληφθούν τι είναι αληθινό και τι προϊόν της φαντασίας τους. Παρουσιάζουν ψευδαισθήσεις, παραληρηματικές ιδέες και απομονώνονται, ενώ δεν είναι εύκολο να προσαρμοστούν στο κοινωνικό περιβάλλον.
Η νόσος εμφανίζεται στους άνδρες συνήθως στην αρχή της δεκαετίας των 20 ετών. Στις γυναίκες εμφανίζεται λίγο αργότερα, στο τέλος της ίδιας δεκαετίας. Στα παιδιά δεν είναι σύνηθες να εμφανιστεί, το ίδιο και σε άτομα άνω των 45 ετών. Όταν εμφανιστεί πριν την ηλικία των 20 ετών, ονομάζεται ηβηφρένεια.
Η σχιζοφρένεια δε σχετίζεται με διχασμένη ή πολλαπλή προσωπικότητα. Η πλειοψηφία των ασθενών δεν είναι βίαιοι και δεν αποτελούν κίνδυνο για τους γύρω τους. Είναι πολύ σημαντικό να διαγνωστεί νωρίς και να ληφθεί η κατάλληλη θεραπεία, η οποία θα είναι συνήθως για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν ο ασθενής ακολουθεί πιστά τη θεραπεία, μπορεί συνήθως να ζήσει μια φυσιολογική ζωή χωρίς συμπτώματα.
Αίτια σχιζοφρένειας
Τα αίτια της σχιζοφρένειας δεν είναι απολύτως σαφή. Εικάζεται από τους επιστήμονες ότι είναι απόρροια γενετικών παραγόντων (γονίδια), προ ή περιγεννητικών επιπλοκών, νευροχημικών δυσλειτουργιών (νευροδιαβιβαστές). Απεικονιστικές μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν δομικές και μορφολογικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου. Σχετιζόμενοι παράγοντες κινδύνου είναι το οικογενειακό ιστορικό, οι αυτοάνοσες παθήσεις ή κάποιες φλεγμονές που επηρεάζουν το νευρικό σύστημα, η μεγάλη ηλικία του πατέρα, επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη (έκθεση στον ιό της γρίπης, σε τοξικά, υποσιτισμός), λήψη ψυχοτρόπων ουσιών κατά την εφηβική και νεαρή ενήλικη ζωή.
Συμπτώματα σχιζοφρένειας
Η σχιζοφρένεια εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άτομο. Είναι μία πάθηση που αλλάζει τον τρόπο που κάποιος σκέφτεται και συμπεριφέρεται. Πριν εκδηλωθούν τα πρώτα συμπτώματα ο ασθενής συνήθως εμφανίζει μια προνοσηρή προσωπικότητα, δηλαδή κάποια πρώτα σημάδια σχιζοφρένειας που περιλαμβάνουν παράξενη συμπεριφορά, περίεργες αντιδράσεις και αλλαγή στον τρόπο που μιλά ή εκφράζεται.
Σε γενικές γραμμές, τα βασικά συμπτώματα που εμφανίζει ένας ασθενής με σχιζοφρένεια είναι:
- Παράλογες σκέψεις/παραλήρημα
- Ψευδαισθήσεις (κυρίως φωνές)
- Έμμονες ιδέες
- Αποδιοργανωμένος λόγος (ασυναρτησίες)
- Έντονα αποδιοργανωμένη συμπεριφορά
- Έλλειψη θέλησης
- Έλλειψη συναισθημάτων
- Απάθεια
- Αδράνεια
- Αδιαφορία για καθημερινές δραστηριότητες
- Αλλαγή στην υγιεινή και στην εμφάνισή του
- Παράξενη στάση σώματος
- Αϋπνία
- Αναίτιο γέλιο
- Ευερεθιστότητα απέναντι σε αγαπημένα πρόσωπα
- Απόσυρση από την κοινωνική ζωή
- Αίσθηση ότι κάποιος τους παρακολουθεί
- Αλλαγή στη συμπεριφορά
- Καχυποψία
- Επιθετικότητα απέναντι στους άλλους
- Κοινωνική απομόνωση
- Απώλεια ευχαρίστησης
- Τάσεις αυτοκτονίας
Τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο τόσο σε βαρύτητα όσο και σε συχνότητα εμφάνισης.
Στους εφήβους (ηβηφρένεια) τα συμπτώματα που παρουσιάζονται συνήθως είναι:
- Απομόνωση από φίλους και οικογένεια
- Αιφνίδια μειωμένη απόδοση στο σχολείο
- Διαταραχές ύπνου
- Κατάθλιψη
- Υπερβολικές αντιδράσεις
- Ευερεθιστότητα
- Έλλειψη κινήτρων και ενδιαφέροντος
- Αναίτια γέλια
- Οπτικές ψευδαισθήσεις
Διάγνωση και τεστ σχιζοφρένειας
Η διάγνωση της σχιζοφρένειας δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Απαιτούνται αρκετές συνεδρίες σε ψυχίατρο για να διαπιστωθεί και κυρίως, να διαφοροδιαγνωστεί από άλλες ψυχικές διαταραχές με παρόμοια συμπτώματα. Πολύ σημαντική για τη διάγνωση είναι η κλινική συνέντευξη, κατά την οποία ο γιατρός διαπιστώνει το είδος των συμπτωμάτων που έχει ο ασθενής, αλλά και το βαθμό και την επικινδυνότητά τους (π.χ. τάσεις αυτοκτονίας, ψευδαισθήσεις, επιθετική συμπεριφορά).
Ο γιατρός εφαρμόζει ειδικά διαγνωστικά τεστ, όπου εντοπίζεται αν πληρούνται τα διαγνωστικά κριτήρια.
Θεραπείες και αντιμετώπιση σχιζοφρένειας
Η θεραπεία της σχιζοφρένειας περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Η κάθε περίπτωση ασθενούς είναι διαφορετική, γι’ αυτό και η θεραπευτική προσέγγιση πρέπει να είναι εξατομικευμένη. Σε ορισμένες δύσκολες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί και ηλεκτροσπασμοθεραπεία.
Θεραπεία χωρίς φάρμακα για τη σχιζοφρένεια δεν υπάρχει. Μόνο με τακτική φαρμακευτική αγωγή μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο τα συμπτώματα. Υπάρχει μεγάλη διαβάθμιση στη βαρύτητα των συμπτωμάτων. Κάποιες περιπτώσεις ασθενών είναι βαριές, γι’ αυτό χρήζουν νοσηλείας. Ωστόσο, υπάρχουν συχνές περιπτώσεις ασθενών που ζουν καλά με τα φάρμακα (περίπου το 1/3 των ασθενών είναι καλά υπό αγωγή, 1/3 δεν έχει πολύ καλή λειτουργικότητα αλλά αυτοσυντηρούνται και 1/3 είναι πιο βαριά περιστατικά και χρήζουν υποστήριξης).
Τα φάρμακα που χορηγούνται συνήθως σε αρχικό στάδιο είναι τα αντιψυχωτικά. Δρουν εμποδίζοντας την επίδραση της χημικής ουσίας ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Τα αντιψυχωτικά μειώνουν το στρες και την ευερεθιστότητα που μπορεί να νιώθει ο ασθενής όταν βιώνει ένα επεισόδιο σχιζοφρένειας, ενώ μερικές μέρες μετά μπορούν να μειώσουν και το σύμπτωμα των ψευδαισθήσεων και των παραληρηματικών σκέψεων. Υπάρχουν τα αντιψυχωτικά πρώτης γενιάς και δεύτερης γενιάς. Η επιλογή του κατάλληλου θεραπευτικού σχήματος γίνεται αποκλειστικά από τον θεράποντα γιατρό βάσει του ιστορικού και των κλινικών συμπτωμάτων του ασθενούς και μπορεί να τροποποιηθεί μόνο υπό τη δική του συμβουλή και λαμβάνοντας υπόψιν τις παρενέργειες που μπορεί να έχει το κάθε ένα από αυτά.
Ο γιατρός μπορεί να δοκιμάσει διάφορα θεραπευτικά σχήματα μέχρι να καταλήξει σε κάποιο που να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ σημαντικό την εποπτεία και παρακολούθηση της ασθένειας να την έχει ο ίδιος.
Η οικογένεια και οι φίλοι του ασθενούς παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην πορεία και στην εξέλιξη της νόσου. Βοηθά πολύ τον πάσχοντα αν το περιβάλλον του είναι υποστηρικτικό και δείχνει κατανόηση. Η κριτική και η αμφισβήτηση των όσων βιώνει (π.χ. Όταν ακούει φωνές που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα ή βλέπει κάτι που δεν υπάρχει) δεν τον βοηθούν αλλά τον κάνουν να φοβάται περισσότερο και έτσι, να γίνεται πιο επιθετικός.
“Υπάρχει μεγάλη διαβάθμιση στη βαρύτητα των συμπτωμάτων. Υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών που θα πρέπει για τη δική τους ασφάλεια να νοσηλευτούν, υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου ένας ασθενής λαμβάνοντας φάρμακα είναι καλά λειτουργικά.”
Κόστος αντιμετώπισης σχιζοφρένειας
Το κόστος της θεραπείας της σχιζοφρένειας περιλαμβάνει τις συνεδρίες με ψυχίατρο που θα χρειαστούν, καθώς και τα φάρμακα που θα πρέπει να ληφθούν.
Average cost and price range
Average service cost
Doctor.from
doctors
Price range for all areas
Συμβουλές για την αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας από φίλους και οικογένεια
Το στενό περιβάλλον του ασθενούς παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της πορείας της νόσου. Είναι σημαντικό η οικογένεια και οι φίλοι να είναι υποστηρικτικοί και να δείχνουν κατανόηση. Αν θέλεις να βοηθήσεις ένα άτομο με σχιζοφρένεια, μπορείς να το κάνεις με τους εξής τρόπους:
Ενημερώσου σωστά για τη σχιζοφρένεια
Η παραπληροφόρηση γύρω από τις ψυχικές νόσους αποπροσανατολίζει από την πραγματικότητα και συχνά αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην αναζήτηση ιατρικής βοήθειας και εν τέλει, στον έλεγχο των συμπτωμάτων. Μίλα με έναν εξειδικευμένο γιατρό, μάθε τι πρέπει να κάνεις για να βοηθήσεις τον άνθρωπό σου και τι ακριβώς είναι αυτό που του συμβαίνει. Μη φοβάσαι να ζητήσεις λεπτομέρειες. Η γνώση θα σε βοηθήσει να έρθεις πιο κοντά με τον ασθενή και να τον στηρίξεις με το σωστότερο δυνατό τρόπο.
Εντάξου σε κάποια ομάδα ψυχολογικής υποστήριξης
Αν νιώθεις ότι θέλεις να βρεις συμπαράσταση και συμβουλές για το πώς να διαχειριστείς ένα άτομο με σχιζοφρένεια, μπορείς να απευθυνθείς σε μια συμβουλευτική ομάδα και να ενταχθείς σε συνεδρίες είτε ομαδικές είτε ατομικές.
Φρόντισε ο ασθενής να λαμβάνει τα φάρμακά του
Τα φάρμακα είναι απαραίτητα για να μειωθεί η ένταση και η συχνότητα των συμπτωμάτων. Βεβαιώσου ότι ο ασθενής τα λαμβάνει όταν πρέπει και ότι παρακολουθείται από γιατρό.
Μη θυμώνεις με τις αντιδράσεις του ασθενούς
Πρέπει να αντιληφθείς τη φύση και τη συμπτωματολογία της πάθησης, ώστε να μπορέσεις να αναγνωρίσεις και να διαχειριστείς σωστά ένα επεισόδιο κρίσης. Θα σε βοηθούσε πολύ αν συζητούσες με τον θεράποντα γιατρό του, για τους τρόπους διαχείρισης αλλά και το πώς μπορείς να τον βοηθήσεις.
“Η οικογένεια του ασθενούς πρέπει να μην αποφεύγει το πρόβλημα και να μην αντιλαμβάνεται τη φαρμακευτική αγωγή και τη νοσηλεία ως τιμωρία. Αν χρειαστεί νοσηλεία αυτό συνιστάται για τη δική του προστασία και ασφάλεια. Ο φόβος και η άρνηση δε λύνουν το πρόβλημα, αλλά το μεγιστοποιούν.”
Μύθοι και αλήθειες για τη σχιζοφρένεια
Οι ασθενείς με σχιζοφρένεια είναι βίαιοι και επικίνδυνοι.
Επιστημονικές μελέτες και στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι τα ποσοστά βιαιότητας των ασθενών με σχιζοφρένεια δεν είναι μεγαλύτερα από αυτά του γενικού πληθυσμού. Οι ασθενείς μπορεί να γίνουν επιθετικοί όταν νιώθουν απειλή κατά τη διάρκεια ενός παραληρήματος. Είναι σημαντικό την ώρα ενός επεισοδίου να μην αμφισβητεί ο διπλανός του αυτό που του συμβαίνει. Δεν πρέπει να έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση μαζί του. Αυτό που χρειάζεται εκείνη τη στιγμή δεν είναι κριτική, αλλά κάποιον να τον καθησυχάσει. Με την έγκαιρη διάγνωση και τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής, μειώνονται σημαντικά τα ποσοστά βιαιότητας.
Η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή είναι το ίδιο.
Όχι, δεν είναι η ίδια νόσος. Είναι δύο διαφορετικές ψυχικές παθήσεις με διαφορετικά χαρακτηριστικά και τρόπους αντιμετώπισης. Και στις δύο περιπτώσεις, ωστόσο, είναι απαραίτητη η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία για τον περιορισμό των κρίσεων.
Οι σχιζοφρενείς έχουν νοητική υστέρηση.
Όχι, δεν είναι νοητική υστέρηση αλλά μία ψυχική νόσος, η οποία οδηγεί τον ασθενή στο να αντιλαμβάνεται κάποια πράγματα διαφορετικά. Είναι αλήθεια ότι σε βάθος χρόνου η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει σημαντικά γνωστικά ελλείμματα. Όμως, σε καμία περίπτωση, δεν πρόκειται για νοητική υστέρηση. Η μακροχρόνια λήψη αγχολυτικών φαρμάκων προκαλεί μια ήπια γνωστική έκπτωση, που όμως δεν είναι νοητική υστέρηση.
Συχνές ερωτήσεις σε γιατρούς για τη σχιζοφρένεια
Αν η σχιζοφρένεια διαγνωστεί εγκαίρως, αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και το περιβάλλον του ασθενούς είναι υποστηρικτικό, η πρόγνωση είναι πολύ καλή. Πρόκειται για μία χρόνια νόσο, αυτό σημαίνει ότι η πλήρης ίαση είναι σχετική. Τα φάρμακα μπορούν να τη διατηρήσουν σε ύφεση, ωστόσο πάντα ενέχει ο κίνδυνος επιστροφής των συμπτωμάτων. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η τακτική παρακολούθηση από ψυχίατρο και η σχολαστική λήψη των φαρμάκων, τα οποία τις περισσότερες φορές πρέπει να λαμβάνονται εφ’ όρου ζωής.
Η νοσηλεία συνιστάται να γίνεται σε ορισμένες περιπτώσεις κυρίως για την ασφάλεια του ίδιου του ασθενούς. Δεν πρόκειται για μία τιμωρητική διαδικασία. Όταν συνιστάται, στοχεύει στη διαφύλαξη της υγείας του ασθενή, όχι στην τιμωρία του. Το βασικότερο για έναν ασθενή είναι να έχει στενή συνεργασία με γιατρό, να παρακολουθείται τακτικά και να λαμβάνει τα φάρμακά του. Αν δεν λαμβάνει τα φάρμακα που πρέπει είναι πιθανό να γίνει επιθετικός και να χρήζει νοσηλείας.
Όχι, πρόκειται για μία ασθένεια που υπάρχει η προδιάθεση να εκδηλωθεί. Δεν απορρέει από το περιβάλλον του ασθενούς, το οποίο μπορεί να επηρεάσει όμως την εξέλιξη της νόσου (ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις). Έχει παρατηρηθεί ότι οι ασθενείς που περιβάλλονται από άτομα που είναι υποστηρικτικά και όχι επικριτικά, πάνε καλύτερα σε σχέση με άλλους που το περιβάλλον τους δεν δείχνει κατανόηση.
Όχι, δεν είναι πολύ συχνή νόσος, αλλά ούτε και εξαιρετικά σπάνια. Αφορά περίπου το 1% του πληθυσμού.
Ναι υπάρχει, αν και είναι εξαιρετικά σπάνια. Η αιτιολογία σε αυτή την περίπτωση δεν είναι απολύτως σαφής. Για τις περιπτώσεις των παιδιών κάτω των 16 ετών, αρμόδιος γιατρός είναι ο παιδοψυχίατρος. Αν εμφανιστεί γύρω στην εφηβική ηλικία, η πάθηση ονομάζεται ηβηφρένεια και έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με των ενηλίκων, αλλά κυρίως εστιάζει στις έντονες αντιδράσεις και στις ψευδαισθήσεις.